Deze blog is een samenvatting van een artikel dat is gepubliceerd in het tijdschrift EXAMENS (2024-2)
Het huidige onderwijssysteem ligt onder vuur. Veel leraren, ouders en onderwijsexperts zijn het erover eens: de toetscultuur in het middelbaar onderwijs moet veranderen. Waarom? Omdat deze cultuur een aanzienlijke negatieve impact heeft op zowel de mentale gezondheid van leerlingen als hun persoonlijke ontwikkeling.
Het Probleem met Toetsen
In de huidige toetscultuur ligt de nadruk sterk op het behalen van goede cijfers. Leerlingen leren vaak alleen om te presteren tijdens de toets en vergeten daarna snel weer wat ze hebben geleerd. Dit fenomeen wordt treffend omschreven als “zweten, weten en vergeten”. Deze oppervlakkige benadering staat haaks op het echte doel van onderwijs: het bijbrengen van blijvende kennis en vaardigheden die leerlingen voorbereiden op hun toekomst.
Continuous Assessment: Een Stap Vooruit?
Er zijn experimenten gedaan met continuous assessment, waarbij leerlingen op meerdere momenten tijdens een cursus worden beoordeeld in plaats van alleen aan het einde. Hoewel deze methode kan leiden tot een betere kennisretentie, verhoogt het ook de studiedruk en blijft de toetscultuur in stand. Cijfers blijven immers de belangrijkste motivator, en dit ondermijnt de intrinsieke motivatie van leerlingen om echt te willen leren.
Naar een Leercultuur: Intrinsieke Motivatie als Sleutel
De auteurs van het artikel “Van Toetscultuur naar Leercultuur” pleiten voor een fundamentele verandering: het creëren van een leercultuur gebaseerd op intrinsieke motivatie. Ze baseren zich hierbij op de zelfdeterminatietheorie van Deci en Ryan, die drie fundamentele basisbehoeften benadrukt: relationele verbondenheid, autonomie en competentie.
Relationele Verbondenheid: Het is essentieel dat leraren eerst een verbinding maken met hun leerlingen. Door interesse te tonen en zich in te leven in het perspectief van de leerlingen, kunnen ze de praktische relevantie van de lesstof aantonen. Dit helpt zelfs minder gemotiveerde leerlingen om in te zien waarom inspanning nodig is.
Autonomie: Leerlingen moeten de vrijheid krijgen om zelf keuzes te maken in hun leerproces. Dit betekent niet dat er geen structuur is, maar dat leerlingen de kans krijgen om te ontdekken hoe ze het beste leren, in hun eigen tempo en met ruimte voor zowel zelfstandigheid als afhankelijkheid.
Competentie: Leerlingen moeten zich bekwaam voelen en een growth mindset ontwikkelen. Dit betekent dat ze intelligentie en vaardigheden zien als iets wat kan groeien door inzet en doorzettingsvermogen. Fouten maken wordt gezien als een essentieel onderdeel van het leerproces en een kans om te leren.
Een Inspirerend Voorbeeld
Het verhaal van Anna, een tienjarige leerling, illustreert de kracht van deze benadering. Ondanks aanvankelijke lage verwachtingen, boekte Anna aanzienlijke vooruitgang dankzij een leeromgeving gericht op de growth mindset. Door fouten te omarmen als leermomenten en door het proces van leren te waarderen, bloeide ze op en behoort nu tot de beste leerlingen in haar klas.
Conclusie: De Weg Vooruit
Om een echte leercultuur te realiseren, moeten we verder kijken dan cijfers. Formatieve toetsen, die de voortgang in het leerproces volgen en gericht zijn op feedback, moeten de voorkeur krijgen boven summatieve toetsen die alleen het eindresultaat beoordelen. Dit betekent niet dat summatieve toetsen volledig verdwijnen, maar hun rol als tussentijdse beoordeling moet worden herzien.
Het is tijd om de intrinsieke motivatie van leerlingen aan te wakkeren en een omgeving te creëren waarin leren zelf de beloning is. Alleen dan kunnen we een onderwijsstelsel ontwikkelen dat echt voorbereidt op een leven lang leren en groeien.
Benieuwd naar meer praktische toepassingen van deze theorie? Neem contact op met de auteurs en ontdek hoe een leercultuur prachtige resultaten kan opleveren voor zowel basisscholen als middelbare scholen. Samen kunnen we de toekomst van het onderwijs transformeren.